ปลาม้าลายเรืองแสง

ปลาม้าลาย

ชื่อไทย : ปลาม้าลาย หรือ ปลาซีบรา

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Brachydanio rerio

ชื่ออังกฤษ : Zebra Danio

ถิ่นที่อยู่อาศัย : มีแหล่งกำเนิดทางตะวันออกเฉียงเหนือของอินเดีย

รูปร่างลักษณะ : เป็นปลาตัวเล็กๆ สวยงามน่ารักมักว่ายน้ำรวมกันเป็นฝูงไปมาด้วยความรวดเร็ว
ลำตัวมีสีน้ำตาลปนเขียว มีแถบยาวตามลำตัว 4 แถบคล้ายลายของม้าลาย มันจึงถูก
เรียกว่า ปลาม้าลาย ปลาชนิดนี้มีขนาดโตเต็มที่ ประมาณ 5-6 ซม. เท่านั้น ปลาม้า
ลายตัวเมียค่อนข้างอ้วนป้อมกว่าตัวผู้

อุปนิสัย : ปลาที่มีขนาดเล็กมักจะว่องไว เพื่อความรวดเร็วในการ กินอาหารหรือหลบหลีกศัตรูปลาม้าลาย ก็เช่นเดียวกันเป็นปลาว่องไว เลี้ยงง่าย สามารถเลี้ยงรวมกับปลาอื่นๆได้ดีแต่ควรจะมีขนาดไม่แตกต่างกันมากนัก ปลาม้าลายเป็นปลา กินผิวน้ำ และชอบที่ซึ่งมีน้ำไหล

การเสี้ยงดู : ตู้เลี้ยงปลาม้าลายควรเป็นตู้ค่อนข้างกว้างพอพืชน้ำสามารถปลูกได้ เพราะปลาม้าลายกินสัตว์เล็กๆเป็นอาหาร พื้นตู้ควรรองด้วยกรวดทรายที่สะอาด แอร์ปั๊ม จะช่วย ให้ปลาม้าลายสดใส มีชีวิตชีวามากขึ้น อาหารที่ชอบ ได้แก่ ไรแดง ลูกน้ำ อาหารเม็ดลอยน้ำ เป็นต้น

       

  ปลาม้าลายเรืองแสง

สร้างปลาม้าลายเรืองแสงได้อย่างไร?
           ปลาม้าลายเรืองแสงเกิดจากการใช้เทคนิคพันธุวิศวกรรม (genetic engineering) นำยีน (หรือสายของดีเอ็นเอสายหนึ่ง) ที่ได้จากแมงกะพรุนหรือดอกไม้ทะเลชนิดพิเศษ ซึ่งควบคุมการสร้างโปรตีนที่เรืองแสงได้เองตามธรรมชาติในตัวสิ่งมีชีวิตนั้นๆ หากได้รับการกระตุ้นด้วยช่วงความยาวคลื่นแสงที่เหมาะสม ไปใส่ไว้ในสายของดีเอ็นเอที่ทำหน้าที่ควบคุมลักษณะทางพันธุกรรมของปลาม้าลาย จึงทำให้ปลาม้าลายซึ่งปกติมีลักษณะใสและไม่เรืองแสง เปลี่ยนแปลงลักษณะกลายไปเป็นปลาม้าลายที่เรืองแสงได้   เช่นเดียวกับแมงกะพรุนหรือดอกไม้ทะเลที่เป็นเจ้าของดีเอ็นเอนั้นๆ

 

              เมื่อฉีดดีเอ็นเอควบคุมการสร้างโปรตีนเรืองแสงเข้าในเซลล์ไข่ของปลาม้าลาย และคัดเลือกด้วยวิธีการที่เหมาะสม ตัวอ่อนส่วนหนึ่งจะพัฒนาจนเป็นปลาม้าลายเรืองแสง (ขวาสุด) ซึ่งแตกต่างจากปลาม้าลายทั่วไป (ซ้ายสุด)โปรตีนเรืองแสงสีเขียวในแมงกะพรุน และโปรตีนเรืองแสงสีแดงในดอกไม้ทะเล เป็นแหล่งกำเนิดของแสงสีต่างๆ ในปลาม้าลายเรืองแสงที่สร้างขึ้น
 

การเรืองแสงของปลาม้าลายเกิดขึ้นได้อย่างไร? และ ทำไมจึงเรืองได้หลากหลายสี?
             การเรืองแสงเกิดจากการยีนหรือดีเอ็นเอที่ใส่เข้าไปในปลาม้าลายนั้นสร้างโปรตีนชนิดหนึ่งขึ้น โปรตีนดังกล่าวเมื่อได้รับการกระตุ้นด้วยแสงในช่วงความยาวคลื่นที่เหมาะสม จะปล่อยแสงอีกช่วงคลื่นหนึ่งออกมา เช่น เมื่อได้รับแสง UV แล้วจะปล่อยแสงสีเขียวออกมา เป็นต้น   ดังนั้น เราจึงสามารถทำให้ปลาม้าลายเรืองแสงได้ด้วยการฉายแสงที่มีความยาวคลื่นที่เหมาะสมไปที่ปลาเหล่านี้   สำหรับสีที่แตกต่างกันนั้น ขึ้นอยู่กับโครงสร้างของโปรตีนดังกล่าวที่แตกต่างกันเพียงเล็กน้อย   โดยที่ความแตกต่างดังกล่าวเป็นกระบวนการที่สามารถทำให้เกิดขึ้นได้ในห้องทดลอง
 

สร้างปลาม้าลายเรืองแสงเพื่อประโยชน์อะไร?

              ปลาม้าลายเป็นสิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่งที่นักวิทยาศาสตร์นิยมใช้เป็นต้นแบบ (model) ในการศึกษาพัฒนาการของตัวอ่อนสัตว์มีกระดูกสันหลังและลักษณะต่างๆ ทางพันธุศาสตร์   สำหรับปลาม้าลายเรืองแสงนั้น สร้างขึ้นเป็นครั้งแรกโดยทีมนักวิทยาศาสตร์ที่มหาวิทยาลัยแห่งชาติสิงคโปร์นำโดย ดร. ซีหยวน กง (Dr. Zhiyuan Gong) โดยมีจุดมุ่ง-หมายเพื่อใช้ปลาม้าลายเรืองแสงเหล่านี้เป็นตัวชี้วัด (indicator) ปริมาณสารพิษ (toxin) หรือสภาพความเป็นพิษของแหล่งน้ำ โดยเป้าหมายในขั้นสุดท้ายที่ต้องการก็คือ ปลาม้าลายที่จะเรืองแสงก็ต่อเมื่อมีสารพิษปะปนอยู่ในแหล่งน้ำนั้น

โครงสร้างจำเพาะของโปรตีนเรืองแสง เป็นตัวกำหนดแสงสีต่างๆ ของปลาม้าลายเรืองแสง

             แต่เพื่อเป็นการพิสูจน์ความเป็นไปได้ของแนวคิด และทดสอบกระบวนการต่างๆ ที่จำเป็นต้องใช้ในการสร้างปลาม้าลายลักษณะพิเศษจำเพาะดังกล่าว   จึงต้องมีการสร้างปลาม้าลายที่เรืองแสงตลอดเวลาขึ้นก่อน   ซึ่งก็ทำให้ได้ปลาม้าลายเรืองแสงที่มีลักษณะสวยงาม และเป็นที่ต้องการของผู้เลี้ยงปลาสวยงาม นอกจากกลุ่มของนักวิจัยชาวสิงคโปร์แล้ว กลุ่มนักวิจัยที่มหาวิทยาลัยแห่งชาติไต้หวันก็ประสบความสำเร็จในการสร้าง ปลาม้าลายเรืองแสงสีเขียว (ในชื่อ TK-1) เช่นกัน และไต้หวันเป็นประเทศแรกที่อนุญาตให้มีการจำหน่ายปลาม้าลายเรืองแสงดังกล่าว ตั้งแต่ปี 2546
   

ปลาม้าลายเรืองแสงในตู้ปลา (ซ้าย) และเมื่อถ่ายภายใต้แสงธรรมชาติและแสง UV (กลางและขวา ตามลำดับ)

 ปลาม้าลายเรืองแสงเองเป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อมหรือไม่?
                มีการจำหน่ายปลาม้าลายเรืองแสงสีแดงในชื่อ โกลฟิช (GloFish) เป็นครั้งแรกในประเทศสหรัฐฯ ในเดือนมกราคม 2547 โดยก่อนหน้านั้น มีการทดลองเพื่อตรวจสอบประเมินความเสี่ยงอย่างเข้มงวดเป็นเวลานานกว่า 2 ปี จนในที่สุด องค์การอาหารและยา(Food and Drug Administration, FDA) ของประเทศสหรัฐฯ ก็อนุญาตให้จำหน่ายได้ โดยระบุชัดเจนว่า “ไม่มีหลักฐานว่าปลาม้าลายดังกล่าวมีอันตรายต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่าปลาม้าลายทั่วไปแต่อย่างใด” สามารถดูข้อมูลได้ที่ http://www.fda.gov/bbs/topics/NEWS/2003/NEW00994.html

                จึงอาจนับได้ว่า ปลาม้าลายเรืองแสงเป็นตัวอย่างที่ชัดเจนตัวอย่างหนึ่ง ในการประยุกต์ใช้ประโยชน์อย่างหลากหลายแนวทางจากปลาดัดแปลงพันธุกรรม ไม่ว่าจะเป็นในแง่ของการศึกษาวิจัยทางวิทยาศาสตร์ การปกป้องสิ่งแวดล้อม การใช้เป็นสัตว์เลี้ยงสวยงาม ตลอดไปจนถึงการใช้เป็นสื่อการเรียนรู้ เพื่อดึงดูดให้เยาวชนหันมาสนใจเรื่องทางวิทยาศาสตร์มากยิ่งขึ้น 

อ้างอิง

http://pirun.ku.ac.th/~g5174004/index.htm